चीनमा मोदी–सी र पुटिन भेट : भारतको कूटनीतिक सन्तुलन विश्वको नजरमा

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले आगामी अगस्ट ३१ मा चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङसँग र सेप्टेम्बर १ मा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग चीनको तियान्जिनमा हुने सांघाई सहयोग संगठन (एससीओ) शिखर सम्मेलनका क्रममा द्विपक्षीय भेटवार्ता गर्ने भएका छन्। यी भेटवार्तालाई विश्व समुदायले नजिकबाट नियाल्ने अपेक्षा गरिएको छ, किनभने हालै अमेरिकाले भारतीय वस्तुहरूमा लगाएको भारी ट्यारिफले नयाँ आर्थिक दबाब सिर्जना गरेको छ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाले स्टिल, कपडा र कृषि उत्पादनसहित भारतीय निर्यातमा ५० प्रतिशतसम्म शुल्क बढाएपछि भारतले प्रतिशोधात्मक ट्यारिफको चेतावनी दिएको छ र विश्व व्यापार संगठन मा परामर्श प्रक्रिया सुरु गरेको छ। यसबीच भारतीय व्यवसायहरूले आपूर्ति श्रृंखला र निर्यातमा गम्भीर अवरोध भएको गुनासो गरेका छन्।

यता, भारत–चीन सम्बन्ध गलवान उपत्यकाको २०२० को द्वन्द्वपछि चिसिएको भए पनि पछिल्ला कूटनीतिक प्रयासहरूले सीमाक्षेत्रमा तनाव घटाउने र सम्बन्धलाई पुनः स्थिर पार्ने संकेत देखाएका छन्। प्रधानमन्त्री मोदीले २०१८ मा वुहानमा भएको अनौपचारिक शिखर सम्मेलनपछि पहिलोपटक चीन भ्रमण गर्ने तयारी गरेका हुन्।

एससीओ शिखर सम्मेलनमा मध्य एसिया, दक्षिण एसिया, मध्यपूर्व र दक्षिणपूर्व एसियाका २० भन्दा बढी नेताहरू सहभागी हुनेछन्। चीनले यसलाई ग्लोबल साउथमा आफ्नो नेतृत्व प्रदर्शन गर्ने अवसरका रूपमा हेरेको छ भने रूसले कूटनीतिक सहयोग जुटाउने प्रयत्न गर्नेछ। भारतका लागि भने सम्मेलनले बहुपक्षीय संयन्त्रमा आफ्नो सक्रिय उपस्थिति देखाउने र बदलिँदो विश्व पङ्क्तिबद्धताबीच सन्तुलन बलको रूपमा स्थापित हुने अवसर प्रदान गर्नेछ।

पुटिनसँगको भेट वार्ता पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण देखिएको छ। युक्रेन युद्धका कारण पश्चिमी प्रतिबन्धको सामना गरिरहेको रुसले भारतसँगको पारम्परिक साझेदारीलाई अझ मजबुत बनाउन खोजेको छ। साथै, चीनसँगको रणनीतिक सहकार्यलाई गहिरो बनाउने रणनीतिमा मस्को सक्रिय देखिन्छ। हालसालै रूसले भारत र चीनलाई समावेश गर्ने त्रिपक्षीय छलफलको सम्भावना औंल्याएको छ, जसले पुटिन–मोदी वार्तामा प्रमुख एजेन्डा पाउन सक्ने संकेत गरेको छ।